Zdarzyć się może, iż chcąc dokonać sprzedaży przedmiotów należących do naszego majątku, jedynymi kupcami akceptującymi wskazaną przez nas cenę okazują się być osoby, które na dzień zawarcia umowy nie posiadają wystarczających środków pieniężnych na dokonanie całościowej zapłaty, jednakże deklarują, że w określonym terminie zdobędą niezbędne fundusze.
Czy istnieje sposób na takie uregulowanie umowy między stronami, by nie tracąc kupca, zabezpieczyć swoje interesy na wypadek nierzetelnego kontrahenta i braku zapłaty całości kwoty? Wyjściem z sytuacji okazać się może instytucja zastrzeżenia własności rzeczy sprzedanej. W swej klasycznej formie polega ona na tym, że sprzedawca zastrzega sobie własność sprzedanej rzeczy, aż do chwili uiszczenia całkowitej kwoty zapłaty przez kupującego. Oznacza to, że przejście własności rzeczy ze sprzedawcy na kupującego nastąpi dopiero w momencie uiszczenia całej ceny, niezależnie od tego, iż umowa sprzedaży została już zawarta. Jeżeli sprzedawca zastrzegł sobie własność sprzedanej rzeczy ruchomej aż do uiszczenia ceny, poczytuje się w razie wątpliwości, że przeniesienie własności rzeczy nastąpiło pod warunkiem zawieszającym. W konsekwencji po ziszczeniu się warunku zawieszającego nie będzie konieczne zawarcie drugiej umowy przenoszącej własność, gdyż skutek ten nastąpi automatycznie z mocy prawa po uiszczeniu ceny zapłaty. Instytucja ta funkcjonalnie służy wzmocnieniu praw sprzedawcy i zabezpiecza go przed bieżącą niewypłacalnością kupującego.
Zasadniczo dla wprowadzenia zastrzeżenia własności bez znaczenia jest to, czy nastąpiło już wydanie rzeczy sprzedanej. Możliwe jest zatem takie ukształtowanie stosunków między stronami, kiedy to kupujący będzie władał i używał zgodnie z przeznaczeniem przedmiot sprzedaży, którego właścicielem do czasu uiszczenia całkowitej ceny zapłaty będzie nadal sprzedawca. Interesy sprzedawcy byłyby jednak oczywiście lepiej zabezpieczone w przypadku, gdyby rzecz nie została wydana kupującemu. Jeżeli strony zdecydują się jednak na wydanie kupującemu przedmiotu sprzedaży przed uiszczeniem przez niego ceny, zastrzeżenie własności powinno być stwierdzone pismem. Co więcej, zastrzeżenie takie będzie skuteczne względem wierzycieli kupującego, jeżeli nadana mu zostanie forma daty pewnej (urzędowe poświadczenie daty czynności).
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego zawarte w doręczonej kupującemu fakturze zastrzeżenie, że do chwili całkowitej zapłaty ceny towar pozostaje własnością sprzedawcy, jest wystarczające dla skutecznego zastrzeżenia własności rzeczy sprzedanej.
Co w przypadku, gdy zapłata ceny nie następuje? W takim przypadku w razie zastrzeżenia własności sprzedanej rzeczy kupujący, któremu rzecz została wydana, traci uprawnienie do posiadania rzeczy wskutek zwłoki w zapłacie ceny. Sprzedawca – pozostający wciąż właścicielem rzeczy sprzedanej <f$z$>–<f$z$> ma w takim wypadku dwie możliwości:
• może domagać się wydania mu sprzedanej rzeczy;
albo
• może wystąpić na drogę sądową o zapłatę ceny.
W przypadku wystąpienia z powództwem o zapłatę sprzedawca nie będzie mógł domagać się wydania mu sprzedanej rzeczy z powołaniem się na zastrzeżenie własności. Należy jednak pamiętać, iż przedmiotem zastrzeżenia własności może być jedynie rzecz ruchoma. W wypadku nieruchomości zawarcie umowy warunkowej na zasadzie omawianej powyżej byłoby nieważne z mocy prawa. O tym jak zabezpieczyć transakcję sprzedaży nieruchomości opowiemy w następnej publikacji.</f$z$></f$z$>