Obliczenie wysokości podatku od spadków i darowizn nie jest prostą czynnością. Po pierwsze musimy ustalić, do której z grup podatkowych należymy. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje natomiast według stopnia pokrewieństwa nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.
Zgodnie z ustawą do poszczególnych grup podatkowych zalicza się: • do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów; • do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych; • do grupy II – innych nabywców.
Przynależność do określonej grupy decyduje nie tylko o obowiązującej nas stawce procentowej, według której obliczona zostanie kwota należnego podatku, ale również o kwocie wolnej od podatku. Zagadnienie to zostało omówione szerzej na łamach poprzedniego artykułu, zatem jedynie w ramach przypomnienia nadmieniam, iż opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:
1) 9637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej; 2) 7276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej; 3) 4902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Co oznacza, iż nabycie dóbr o wartości równej lub niższej od wskazanych kwot nie podlega opodatkowaniu. Przy obliczaniu kwoty wolnej od podatku sumuje się wartość rynkową majątku nabytego przez spadkobiercę w drodze spadku lub obdarowanego w ramach darowizny z wartością rzeczy i praw majątkowych nabytych uprzednio od spadkodawcy/darczyńcy (np. tytułem darowizny) w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło nabycie spadku.
Opodatkowaniu podlega zatem nabycie prawa lub majątku o wartości przekraczającej kwotę wolną od podatku, liczoną z uwzględnieniem przysporzeń dokonywanych na naszą rzecz przez tą samą osobę w ciągu ostatnich 5 lat. Zatem w przypadku nabycia spadku lub darowizny o wartości przekraczającej wskazane wartości progowe, obowiązani jesteśmy złożyć w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru. Istotnym jest, by do zeznania podatkowego dołączyć dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania. Obowiązek podatkowy powstaje, co do zasady, z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza, tudzież wykonania umowy darowizny.
Niepodleganie podatkowi powoduje, że nie mamy obowiązku złożenia zeznania podatkowego. Dopiero bowiem w momencie, gdy zgodnie z zasadą 5-letniej kumulacji powstanie obowiązek podatkowy, składamy zeznanie, w którym wykazujemy wcześniejsze nabycia rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby. W takiej sytuacji opodatkowaniu podlega nadwyżka ponad kwotę wolną od podatku.
Należy przy tym zwrócić uwagę, że zobowiązanie podatkowe przy podatku od spadków i darowizn powstaje poprzez wydanie i doręczenie decyzji ustalającej jego wysokość. Tym samym w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego jesteśmy zobowiązani złożyć jedynie zeznanie podatkowe. Jednakże obowiązek zapłaty podatku powstanie dopiero po doręczeniu nam decyzji ustalającej jego wysokość. Termin płatności takiego podatku wynosi 14 dni od daty doręczenia tej decyzji.
Ustawa wprowadza trzy różne stawki podatkowe dla każdej z grup podatkowych, przewidując jednocześnie następujące progi podatkowe: 10 278 złotych oraz 20 556 złotych. W przypadku nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej stawki podatkowe wynoszą: 3% przy objęciu majątku przekraczającego kwotę wolną od podatku maksymalnie o 10 278 zł, 5% oraz 7% przy wyższych wartościach dóbr nabytych, analogicznie dla nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej: 7% przy objęciu majątku przekraczającego kwotę wolną od podatku maksymalnie o 10 278 zł., 9% oraz 12%, zaś dla nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej: progi te wynoszą odpowiednio 12%, 16% oraz 20%.
Jak widać kwota podatku rośnie wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania. Skale podatkowe zostały zróżnicowane dla poszczególnych grup podatkowych. W każdej skali podatkowej wprowadzono po trzy jednakowe progi podatkowe, ale przyporządkowano im różne stawki. Najwolniej rosną stawki podatkowe w skali podatkowej ustalonej dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej, a najszybciej w skali podatkowej ustalonej dla nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej. Konstrukcja skal podatkowych prowadzi do tego, że od tej samej kwoty nadwyżki ponad kwotę wolną od podatku wysokość podatku dla nabywcy zaliczonego do I grupy podatkowej jest czterokrotnie niższa od kwoty podatku obliczonego dla nabywcy zaliczonego do III grupy podatkowej.
Jednocześnie należy podkreślić, iż nabycie własności tytułem zasiedzenia podlega opodatkowaniu 7-procentową stawką podatkową, niezależnie od grupy podatkowej, do której należymy. Co więcej, w przypadku nabycia własności tytułem zasiedzenia nie odlicza się od podstawy opodatkowania kwoty wolnej od podatku, co oznacza, iż podatek naliczony według stawki 7% obliczony zostanie od pełnej wartości zasiedzianej przez nas nieruchomości.
Mając na uwadze wysokie stawki podatkowe towarzyszące darowiznom i spadkom, a z drugiej strony zwolnienia dotyczące w tym zakresie osób najbliższych (zostały one omówione w poprzednim artykule), warto przemyśleć i odpowiednio zaplanować w czasie takie transakcje, a co najważniejsze dopilnować, by wymogi konieczne do zwolnienia z podatku zostały przez nas spełnione.
