Temat możliwości uzyskania tzw. łączonej emerytury i renty na podstawie zawartej pomiędzy Rzeczpospolitą Polską oraz Stanami Zjednoczonymi Ameryki umowy o zabezpieczeniu społecznym, która weszła w życie z dniem 1 marca 2009 roku, jest wiecznie żywy i dla wielu osób nadal niejasny.
Istnieje wiele wątpliwości związanych zarówno z samym uzyskaniem takiego świadczenia, jak i z późniejszym jego opodatkowaniem oraz z możliwością pobierania świadczenia emerytalnego lub rentowego w dwóch krajach jednocześnie.
Z uwagi na obszerność tematu, w dzisiejszym artykule postaram się chociaż trochę przybliżyć treść samej umowy oraz wynikające z niej uprawnienia. Ww. umowa w zakresie świadczeń przyznawanych na terenie Polski ma zastosowanie do świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia społecznego rolników, takich jak: emerytura, renta z tytułu niezdolności do pracy, renta rodzinna, jednorazowe odszkodowanie oraz renta z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zasiłków pogrzebowych.
Po stronie amerykańskiej umowa natomiast dotyczy świadczeń przysługujących z amerykańskiego federalnego systemu ubezpieczeń emerytalnych, rodzinnych oraz z tytułu niezdolności do pracy przysługujących na podstawie Tytułu II Ustawy o Zabezpieczeniu Społecznym wraz z odnośnymi rozporządzeniami oraz rozdziału 2. i 21. Kodeksu Podatkowego z 1986 roku wraz z odnośnymi rozporządzeniami.
Umowa ta w swoim zamyśle skierowana została do szerokiego kręgu odbiorców, którymi są osoby, które podlegały lub podlegają ubezpieczeniom społecznym w Polsce lub Stanach Zjednoczonych (lub w obu państwach jednocześnie) oraz osób, które wywodzą swoje prawa od tych osób (np. członkowie rodziny w odniesieniu do renty rodzinnej). Wbrew bardzo często pojawiającemu się przekonaniu, umowa ta ma zastosowanie niezależnie od posiadanego przez daną osobę obywatelstwa. Tzn. podlegają jej obywatele polscy, amerykańscy oraz osoby nie posiadające obywatelstwa żadnego z tych Państw. Zgodnie z tą umową istotny jest jedynie fakt podlegania ubezpieczeniu w jednym z państw będących stroną umowy.
Sposób „sumowania” okresów ubezpieczenia w USA
Aby mogło dojść do zsumowania okresów ubezpieczenia w USA z okresami ubezpieczeniowymi posiadanymi w Polsce, okres ubezpieczenia osoby domagającej się takiej czynności w USA musi wynosić co najmniej 6 kwartałów. Okresy mające podlegać uwzględnieniu w Polsce nie mogą jednak pokrywać się z okresami ubezpieczenia już uznanymi zgodnie z przepisami prawa Stanów Zjednoczonych. Przy sumowaniu okresów składkowych uznaje się, iż każdy kwartał ubezpieczenia w USA odpowiada 3 miesiącom ubezpieczenia w Polsce.
Sposób „sumowania” okresów ubezpieczenia w Polsce
W przypadku konieczności zsumowania okresów ubezpieczenia w Polsce i USA, tj. nie posiadania przez daną osobę wystarczającego okresu ubezpieczenia w Polsce do nabycia prawa do świadczeń zgodnie z polskimi przepisami prawa, ustalenie kwoty świadczenia odbywa się dwuetapowo:
• ustalenie teoretycznej kwoty świadczenia, jakie zostałoby przyznane, gdyby wszystkie okresy ubezpieczenia zostały zgromadzone w Polsce
• ustalenie rzeczywistej kwoty świadczenia na podstawie stosunku okresów ubezpieczenia zgromadzonych zgodnie z przepisami prawa Rzeczypospolitej Polskiej do sumy wszystkich okresów ubezpieczenia zgodnie z przepisami prawa obu stron (zdobytych w Polsce i USA). Tak ustalona kwota stanowi kwotę przyznawanej emerytury lub renty.
Zgodnie z przedmiotową umową osoba, która posiada prawo do świadczenia wyłącznie na podstawie okresów składkowych zgromadzonych w Polsce, może mimo wszystko ubiegać się o ustalenie świadczenia zgodnie z ww. metodą, jeżeli jest ona korzystniejsza.
W przypadku ubiegania się o świadczenie na podstawie okresów ubezpieczenia zgromadzonych zarówno w Polsce, jak i w USA, wystarczy złożenie jednego wniosku do instytucji ubezpieczeniowej jednego z tych państw. Samo złożenie takiego wniosku powoduje rozpoczęcie procedury również w drugim państwie, będącym stroną niniejszej umowy. Za datę złożenia wniosku w obu państwach uznaje się natomiast datę jego faktycznego złożenia w jednym z państw. Wniosek może być sporządzony zarówno w języku polskim, jak i angielskim, zaś jego sporządzenie w języku drugiej strony umowy nie może powodować jego odrzucenia. Przyznanie świadczenia będzie natomiast zależało od spełnienia warunków wymaganych przez ustawodawstwo krajowe każdego z tych państw (okres ubezpieczenia, wymagany wiek emerytalny). Wypłaty ww. świadczeń następują bezpośrednio do uprawnionego, bez konieczności pośredniczenia instytucji ubezpieczeniowej drugiego państwa, w walucie strony dokonującej wypłaty lub w innej walucie swobodnie wymienialnej.
W następnym artykule wyjaśnimy, jakiemu opodatkowaniu podlegają ww. świadczenia rentowe oraz emerytalne oraz jakiej innej redukcji świadczenia te mogą podlegać.